Het nieuwe erfrecht van de wettelijke samenwonende en de problematiek van inbreng en inkorting

 Hoofdstuk 1: Inleiding . 8
Afdeling 1: Opzet. 8
Afdeling 2: Begrenzing. 8
Afdeling 3: Het corpus. 8
Hoofdstuk 2 : De behoefte aan een wettelijke regeling inzake de erfopvolging . 9
Hoofdstuk 3: Voorwaarden om te erven . 10
Afdeling 1: De wettelijke samenwoning. 10
§1. Wettelijk samenwonende partners. 10
§2. Geen feitelijke samenwoners. 12
§3. Bewijs van de wettelijke samenwoning . 13
Afdeling 2: Uitsluiting van de samenwonende descendent. 14
§1. Ratio legis . 14
§2. De achterliggende vrees van de wetgever. 15
§3. Geen uitsluiting voor andere erfgenamen . 15
§4. Besluit. 16
Afdeling 3: De gemeenrechtelijke voorwaarden om te erven. 16
Hoofdstuk 4: Een intestaat erfgenaam met een beperkte erfaanspraak . 17
Afdeling 1: Een intestaat erfgenaam. 18
§1. Aard van de erfrechtelijke aanspraak. 18
A. Een anomale erfgenaam . 18
B. Een gewone intestaat erfgenaam . 19
§2. Gevolgen. 20
A. Saisine . 21
B. Bijdrage in schulden en de lasten van de nalatenschap . 21
1. Obligatio . 21
2. Contributio . 22
3. Artikel 826 B.W. 23
4. Mogelijkheid om aan de bijdrageverplichting te ontsnappen . 23
C. Afgifte van de legaten . 24
D. Optierecht. 24
E. Erfrechtelijke heling. 24
Afdeling 2: Geen reservataire erfgenaam. 24
Afdeling 3: Een beperkte erfaanspraak. 25
3
§1. Een dubbel omschreven, doch beperkte erfrechtelijke aanspraak. 25
§2. Een erfrechtelijk vruchtgebruik. 26
A. Voorwerp van het vruchtgebruik . 26
1. De gemeenschappelijke verblijfplaats. 26
2. De gemeenschappelijke verblijfplaats tijdens het samenwonen. 27
a. Feitelijke scheiding . 27
b. Meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen. 27
i. Het vruchtgebruik slaat op alle gemeenschappelijke verblijfplaatsen. 27
ii. De langstlevende wettelijk samenwonende partner heeft de keuze. 28
iii. Het vruchtgebruik slaat op de voornaamste gemeenschappelijke verblijfplaats. 28
iv. Een vermoeden met betrekking tot de voornaamste verblijfplaats? . 29
c. Testament van de erflater . 30
3. De erflater was mede-eigenaar van de preferentiële goederen. 30
a. Onverdeeldheid tussen de erflater en de overlevende partner . 30
b. Onverdeeldheid tussen de erflater en een derde. 30
i. De goederen vallen binnen het kavel van de erflater. 30
ii. De goederen vallen niet in het kavel van de erflater . 31
4. De erflater bezit enkel een recht van vruchtgebruik op de gemeenschappelijke
verblijfplaats. 31
5. Het huisraad . 32
B. De bescherming van de blote eigenaars. 32
1. De omzetting van het vruchtgebruik en het recht van inkoop . 32
a. Initiatiefrecht. 33
i. De omzetting in volle eigendom. 33
ii. Betaling van een som geld en omzetting in een geïndexeerde rente. 35
2. De staat en de boedelbeschrijving . 36
3. De borgstelling. 37
C. De kosten met betrekking tot het vruchtgebruik. 37
§3. Het recht op huur. 38
A. Geen voorbehouden erfaanspraak . 38
B. Type huurcontract. 39
C. Geen nieuw huurcontract . 39
1. De huurwaarborg . 40
2. De positie van de verhuurder. 41
3. De huurgelden. 41
D. Het recht op huur van de gemeenschappelijke verblijfplaats. 42
4
1. Feitelijke scheiding . 42
2. Meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen. 42
E. Een coherente huurwetgeving gewenst?. 43
Afdeling 4: Nooit een ruimere erfaanspraak. 44
§1. Nooit een algemene roeping tot de nalatenschap. 44
§2. De wijziging van artikel 731 B.W. . 44
§3. De wijziging van artikel 732 B.W. . 45
Hoofdstuk 5: De invloed van het erfrecht van de wettelijke samenwoner. 45
op de devolutie van de nalatenschap. 45
Afdeling 1: De invloed op de wettelijke devolutie . 45
§1. Invloed op intestaat erfaanspraken . 45
§2. Invloed op de anomale erfaanspraken. 47
A. Nalatenschap van een gewoon geadopteerde erflater die geen afstammelingen nalaat. 47
B. Recht van wettelijke terugkeer van de ascendent schenker . 47
Afdeling 2: Invloed op de testamentaire devolutie. 48
§1. Aanstelling van een algemene legataris zonder enige precisering . 48
§2. Aanstelling van een algemene legataris onder voorbehoud van de rechten van de wettelijk
samenwonende partner. 49
A. Hypothese 1: geen reservataire erfgenamen aanwezig . 49
B. Hypothese 2: er zijn reservataire afstammelingen . 50
1. Exclusieve toerekening op het beschikbaar deel . 50
2. Proportionele toerekening . 50
3. Exclusieve toerekening op de reserve van de afstammelingen . 51
4. De overlevende partner verwerpt de nalatenschap . 52
C. Hypothese 3: er zijn reservataire ascendenten. 52
Afdeling 4: Samenloop met een legataris onder algemene of bijzondere titel . 52
Hoofdstuk 6: invloed van het erfrecht van de wettelijke samenwoner. 52
op de verdeling van de nalatenschap. . 52
Afdeling 1: Enkele basisprincipes met betrekking tot de inbreng en de inkorting . 53
§1. Inbreng . 53
§2. Inkorting . 54
Afdeling 2: Inbreng en inkorting bij giften of legaten aan de wettelijke samenwoner . 55
§1. De wettelijke samenwoner is geen erfgerechtigde bloedverwant. 55
A. Schenking van het vruchtgebruik op de preferentiële goederen . 55
1. Schenking als voorschot op erfdeel. 55
2. Vrijstelling van inbreng. 56
5
3. De vordering tot inkorting. 56
4. De wettelijke samenwonende partner verwerpt de nalatenschap . 57
5. Motieven voor de schenking van het vruchtgebruik. 58
B. Schenking of legaat van de volle eigendom van de preferentiële goederen. 58
1. Opsplitsing in de schenking van het vruchtgebruik en de schenking van de volle
eigendom. 58
2. Vrijstelling van inbreng. 58
3. De vordering tot inkorting. 59
4. Cumulatie met het erfrechtelijk vruchtgebruik. 59
5. De overlevende partner verwerpt de nalatenschap . 60
C. Schenking van andere dan de preferentiële goederen. 60
1. Schenking buiten erfdeel. 60
2. Schenking van het beschikbaar deel . 61
3. Schenking van een lijfrente die het beschikbaar deel overschrijdt. 61
4. De overlevende partner verwerpt de nalatenschap . 62
D. Het vermoeden van schenking van preferentiële goederen . 62
E. De wettelijke samenwoner wordt aangesteld als algemene legataris. 63
1. Hypothese 1: er zijn geen reservataire erfgenamen. 63
2. Hypothese 2: er zijn reservataire afstammelingen . 63
3. Er zijn reservataire ascendenten. 64
F. De wettelijk samenwonende partner is de begunstigde van een levensverzekeringscontract
gesloten door de erflater . 64
G. Inbreng van schulden. 65
1. Principe: artikel 829 B.W. 66
2. Geen inbrengverplichting voor de wettelijk samenwonende partner. 66
§2. De wettelijke samenwoner is een erfgerechtigde bloedverwant. 67
A. Cumulatie van beide erfaanspraken . 67
B. Beschikkingen om niet ten voordele van de ascendent – samenwoner. 67
Afdeling 3: Inbreng en inkorting van giften of legaten aan andere erfgenamen. 69
§1. De gift of het legaat van het vruchtgebruik op de preferentiële goederen. 69
A. Onterving van de wettelijk samenwonende partner? . 69
B. Legaat als voorschot op erfdeel voor de begunstigde erfgenaam. 70
C. Inbreng van vruchtgebruik . 70
1. Inbreng van vruchtgebruik op roerende goederen. 70
2. Vruchtgebruik op onroerende goederen . 71
D. De vordering tot inkorting . 71
6
§2. Schenking of legaat van de volle eigendom op de preferentiële goederen . 72
A. De wettelijk samenwonende partner wordt uitgesloten door het legaat. 72
B. De wettelijk samenwonende partner wordt niet uitgesloten door het legaat. 72
C. De vordering tot inkorting. 72
§3. Schenking of legaat van andere dan de preferentiële goederen. 73
A. Inbreng en inkorting. 73
B. Artikel 858bis, eerste lid B.W. . 73
Afdeling 4: De inkorting van giften en legaten aan andere personen dan erfgenamen. 74
§1. Het legaat van het vruchtgebruik van de preferentiële goederen. 74
§2. De schenking of het legaat van andere erfgoederen dan het vruchtgebruik van de
preferentiële goederen. . 75
Hoofdstuk 7: Compensatiemaatregelen . 75
Afdeling 1: De assepoesterclausule bis. 75
§1. Persoonlijke verplichting van de overlevende wettelijk samenwonende partner . 76
§2. Vergelijking met artikel 203, § 2 B.W. 76
§3. Afbakening van de grenzen waarbinnen de overlevende partner tot financiering gehouden is
. 77
§4. De draagkracht van de wettelijk samenwonende partner. 78
Afdeling 2: De vordering tot levensonderhoud van de ascendenten . 78
Hoofdstuk 8: Vergelijking met de langstlevende echtgenote. 80
Afdeling 1: Intestaat erfgenamen . 80
§1. Omvang van de erfaanspraken. 80
A. Het erfrechtelijk vruchtgebruik. 81
1. Voorwerp van het vruchtgebruik . 81
2. Omzetting van het vruchtgebruik. 81
B. Het recht op huur. 81
§2. Reservataire erfaanspraak vs niet reservataire erfaanspraak. 82
§3. De inbrengverplichting . 83
§4. De ontzetting uit het ouderlijk gezag . 83
Afdeling 2: Familiale vermogensplanning . 84
§1: De wet Valkeniers. 84
§2: De contractuele erfstelling tussen echtgenoten. 85
Afdeling 3: Bescherming buiten het erfrecht. 85
§1. Een vordering tot levensonderhoud . 85
§2. De preferentiële toewijzing van de gezinswoning en de beroepsgoederen. 85
§3. Wet van 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het
bevorderen van de continuïteit. 85
7
§4. De wet van 16 mei 1900 tot erfregeling van de kleine nalatenschappen. 86
Hoofdstuk 9: Belang van een testament. 87
Afdeling 1: Met betrekking tot de intestaat erfaanspraak. 87
§1. Bepalingen met betrekking tot het erfrechtelijk vruchtgebruik . 87
§2. Bepalingen met betrekking tot het recht op de huur . 87
Afdeling 2: Met betrekking tot de testamentaire devolutie . 88
§1. Legaten aan de wettelijk samenwonende partner . 88
§2. Legaten met betrekking tot de preferentiële goederen . 88
Afdeling 3: Met betrekking tot reeds gedane schenkingen . 88
Hoofdstuk 10: Successierechten. 89
Afdeling 1: Het Vlaams Gewest. 89
Afdeling 2: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 89
Afdeling 3: Het Waals Gewest. 90
Hoofdstuk 11: Een rechtsvergelijkende blik naar Nederland en Frankrijk . 90
Afdeling 1: Nederland. 90
§1. Een korte kennismaking het geregistreerde partnerschap. 90
§2. Het erfrecht van geregistreerde partners. 91
A. De wettelijke verdeling . 91
B. De wilsrechten van de afstammelingen. 92
C. Andere wettelijke rechten van de overlevende partner. 92
D. De som ineens. 93
§3. Vergelijking met de erfrechtelijke positie in België. 93
Afdeling 2: Frankrijk . 94
§1. Een korte kennismaking met het PACS . 94
§2. Geen erfrecht verbonden aan het PACS. 95
§3. Vergelijking met de erfrechtelijke positie in België. 95
Hoofdstuk 12: Internationaal privaatrecht . 95
Afdeling 1: Het erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende partner. 96
Afdeling 2: Internationale bevoegdheid en recht toepasselijk op de erfopvolging. 96
Hoofdstuk 13: Besluit . 97
Bibliografie . 99