Artikel 11, eerste lid, Wet Landverzekeringsovereenkomst, is krachtens artikel 3 van deze wet (thans in zelfde zin overgenomen in het wetboek van verzekeringen) van dwingend recht. Derhalve dient de rechter na te gaan of een clausule van de verzekeringsovereenkomst die op een andere manier wordt verwoord, geen vervalbeding is.
concreet:
De omniumverzekering kan de verzekerde bij alcoholintoxicatie enkel uitsluiten van dekking wanneer er oorzakelijk verband tussen intoxicatie/dronkenschap en ongeval kan worden weerhouden (lees bewezen).
Nr. C.15.0180.N
DEVOSA bvba, met zetel te 9031 Gent (Drongen), Jan-Baptist Lombaertdreef 11,
eiseres,
tegen
KBC VERZEKERINGEN nv, met zetel te 3000 Leuven, Professor Roger Van Overstraetenplein 2,
verweerster,
I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF
Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent van 5 juni 2014.
II. CASSATIEMIDDEL
De eiseres voert in haar verzoekschrift dat aan dit arrest is gehecht, een middel aan.
III. BESLISSING VAN HET HOF
Beoordeling
Eerste onderdeel
Noot:
Uitsluiting van dekking [Omnium verzekering] bij dronken/[geïntoxiceerd] rijden? Niet (meer) mogelijk G. Heirman en E. Van Leuven
Rechtsleer:
• J.-L. Fagnart, Le contrat d’assurance, Waterloo, Kluwer, 2012, 69; M. Fontaine, Droit des assurances, Brussel, Larcier, 2016, 307;
• M.A. Masschelein, Het verval van een recht in het materieel privaatrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 117;
• G. Heirman, «Vervalbedingen in het Belgische verzekeringsrecht», RW 2016-17, 52).
• Verkeer, Aansprakelijkheid, Verzekering [VAV] BREWAEYS, Luc: Noot onder cassatie. 2016, nr. 2, p. 4-8.
• De Juristenkrant HEIRMAN, Glenn; VAN LEUVEN, Eva; Noot 'Verzekeraar kan dronken chauffeur met omnium niet meer uitsluiten' 2016, nr. 335, p. 1.
• V. Callewaert, «La notion de déchéance et le devoir de vérification du juge de fond», Rec.jur.ass. 2012, 117;
• M. Michel, «Les conventions relatives à la charge de la preuve en droit des assurances sont-elles licites?, RGAR 2014, nr. 15125, 7;
• C. Van Schoubroeck, J. Amankwah, T. Meurs en N. Gilbert, «Overzicht van rechtspraak Wet op de Landverzekeringsovereenkomst 2004-2015»
Rechtspraak:
• Cass. 20 september 2012 (in zelfde zin) , A.R. C.12.0029. F, AC 2012, nr. 477, met concl. van advocaat-generaal Genicot, in Pas. 2012, n° 477.
• Cass. 13 september 2010 (in zelfde zin) , JT 2010, 737;
• Pol. Gent 11 maart 2013,(in zelfde zin) RW 2014-15, 512
• Brussel 14 december 2010, (in zelfde zin) RGAR 2011, nr. 14.738). I
• Zie ook voor zelfde interpretatie de parlementaire voorbereiding: (Parl.St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, p. 22).
Onverminderd de waarde van dit arrest inzake de verschillen tussen het uitsluitingsbeding en het vervalbeding in het verzekeringsrecht is deze uitspraak van het hof van cassatie mbt het regres inzake alcohol in het verkeer enkel relevant voor verzekeringen andere dan de verplichte aansprakelijkheidsverzekering in het verkeer, zoals bv. in de omnium-verzekering.
Immers, heel wat omnium-verzekeringspolissen bevatten de bijzondere clausule dat de verzekering haar tussenkomst uitsluit bij vastgestelde intoxicatie/dronkenschap. In dit arrest onderzoekt het Hof van Cassatie welk gevolg deze clausule kan en mag resorteren in de omium-verzekering en in alle andere verzekeringen anders dan de verzekeringen met bijzondere regelingen zoals de verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen voor voertuigen geregeld in de zogeheten modelpolis (KB 14 december 1992).
Immers, een clausule waarbij de verzekeraar zich in de polis het recht voorbehoud zijn tussenkomst te weigeren wegens niet-nakoming door de verzekerde van zijn contractuele verplichtingen (niet rijden onder invloed), is wettelijk gezien een vervalbeding.
Een vervalbeding is een beding in een verzekeringscontract waardoor de verzekerde geheel of gedeeltelijk het recht verliest op de tussenkomst van de verzekerde bij realisatie van het verzekerd risico (de verzekeringsprestatie) op grond van een tekortkoming van de verzekerde in zijn verplichtingen waartoe hij zich verbonden heeft in de verzekeringspolis.(Cass. 20 september 2012, NJW 2013, 268; G. Heirman, RW 2016-17, 43).
Het vervalbeding is een beding waarbij de verzekering niet tussenkomt niet omdat het risico niet verzekerd is maar omdat de verzekerde ten aanzien van een verzekerd risico zijn verplichtingen, die hem contractueel opgelegd zijn, niet nakomt.
Een uitsluitingsbeding is daarentegen een beding waarbij uitdrukkelijk wordt vermeld welke risico's niet verzekerd zijn. Het vervalbeding is een beding in (binnen) de polis op grond waarvan niet wordt tussengekomen. Een uitsluitingsbeding plaatst het sinister buiten de polis als een risico dat nobiet en ook nooit verzekerd was en begrepen was in de polis.
Art. 11 van de oude wet op de landverzekering (WLVO) zoals in zelfde tekst overgenomen in art. 65 van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen (de verzekeringswet) stelt dat het verval in verzekeringen enkel uitwerking heeft wegens de niet-nakoming van een bepaalde in de overeenkomst opgelegde verplichting voor het geval er oorzakelijk verband bestaat tussen verzekerd sinister en de tekortkoming.
Welnu, de vereiste van het causaal verband om tot regres of tot niet tussenkomst door de verzekering te besluiten is van toepassing voor de vervalbedingen, maar niet voor de uitsluitingsbedingen.
Wat de gewone auto-verzekering (verplichte burgerlijke aansprakelijkheid) wordt deze kwestie geregeld door het koninklijk besluit 14/12/1992 «betreffende de modelovereenkomst voor de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen». Dit KB bepaalt evenwel dat in de verplichte automobielverzekering dat een toestand van dronkenschap of een soortgelijke toestand door het gebruik van andere middelen, slechts een grond tot regresvordering op basis van grove fout voor de verzekeraar kan uitmaken, mits het oorzakelijk verband tussen het ongeval (respectievelijk de schade) en de dronkenschap (of gelijkaardige toestand door andere middelen) kan aangetoond (art. 25, 2°, b) van het KB van 14 december 1992).